Rodzaje struktur organizacyjnych w firmie - opis i przykłady

Dobrze zaprojektowana struktura organizacyjna jest kręgosłupem firmy. Wybór jej odpowiedniego modelu decyduje o tym, jak szybko dana organizacja reaguje na zmiany, jak efektywnie komunikują się zespoły i czy osiągają one swoje cele. Poznaj typy struktur organizacyjnych i przemyśl, która z nich sprawdzi się w przypadku Twojego biznesu.

Struktura organizacyjna firmy - czym jest i z czego się składa?

Czym jest struktura organizacyjna firmy? To uporządkowany system relacji, zależności i powiązań między poszczególnymi stanowiskami pracy w przedsiębiorstwie.

Struktura organizacyjna określa, komu podlegają dani pracownicy, jak rozłożone są uprawnienia decyzyjne oraz w jaki sposób przepływają informacje w firmie. To swego rodzaju szkielet organizacji, który nadaje jej kształt i zapewnia jej stabilność funkcjonowania. Standardowo struktura organizacyjna firmy obejmuje opis stanowisk pracy, schemat organizacyjny (w formie graficznej) oraz regulamin organizacyjny – dokument opisujący sposób działania przedsiębiorstwa.

Jednostka organizacyjna a komórka organizacyjna

Choć terminy te bywają używane zamiennie, ich znaczenie jest różne. Komórka organizacyjna to najmniejszy, podstawowy element budulcowy firmy. Jest to np. pojedyncze stanowisko lub mały zespół odpowiedzialny za konkretne zadanie. Z kolei jednostka organizacyjna to szersze pojęcie – może to być dział, departament, a nawet cały oddział firmy składający się z wielu komórek organizacyjnych.

Rodzaje najpopularniejszych struktur organizacyjnych

Typy struktur organizacyjnych różnią się stopniem złożoności, liczbą szczebli zarządzania oraz sposobem podziału uprawnień. Wybór konkretnego modelu zależy od wielkości firmy, branży, strategii rozwoju oraz kultury organizacyjnej. Każda z najpopularniejszych struktur organizacyjnych ma swoje mocne strony i ograniczenia.

Płaska struktura organizacyjna

Płaska struktura organizacyjna to model, w którym występuje bardzo mało lub w ogóle nie ma pośrednich szczebli zarządzania. Pracownicy mają dużą autonomię, a przepływ informacji jest szybki i bezpośredni. Struktura ta sprawdza się w przypadku startupów i małych, kreatywnych zespołów, w których liczy się elastyczność pracy. Sprzyja współpracy członków załogi i szybkiemu podejmowaniu decyzji.

Przykładem jej wdrożenia jest np. agencja marketingowa, w której kilka małych, niezależnych zespołów pracuje bezpośrednio z klientami – pracownicy sami organizują swoją pracę. Nad całą załogą czuwa jeden kierownik, manager czy szef firmy.

Smukła struktura organizacji

To przeciwieństwo struktury płaskiej. Struktura smukła charakteryzuje się wieloma szczeblami zarządzania i wąską rozpiętością kierowania. Każdy menedżer nadzoruje niewielką liczbę podwładnych, co pozwala na ścisłą kontrolę i precyzyjne delegowanie zadań. Ścieżka kariery jest tu jasno zdefiniowana, co może motywować pracowników. Ten typ struktury organizacyjnej jest często spotykany w dużych, tradycyjnych korporacjach czy w administracji publicznej.

Przykładem jej zastosowania może być duży bank, w którym pracownik obsługi klienta podlega kierownikowi oddziału (u którego składa np. wnioski urlopowe), ten dyrektorowi regionu, a on z kolei dyrektorowi krajowemu.

Liniowa struktura organizacyjna

Obowiązuje w niej zasada, że każdy pracownik ma tylko jednego przełożonego, od którego otrzymuje polecenia. Hierarchia ta jest klarowna, a podział władzy i odpowiedzialności nie budzi wątpliwości. Liniowa struktura organizacyjna zapewnia dyscyplinę i porządek.

Przykładem stosowania struktury liniowej jest mały warsztat samochodowy, w którym każdy z zatrudnionych mechaników podlega bezpośrednio właścicielowi będącemu jednocześnie kierownikiem zakładu.

Struktura sztabowo-liniowa

Jest to rozwinięcie struktury liniowej. W modelu tym managerowie liniowi wciąż mają pełne uprawnienia decyzyjne, ale wspierają ich wyspecjalizowane komórki sztabowe (np. dział prawny, HR, analitycy). Sztabowcy pełnią funkcję doradczą. Nie mogą wydawać poleceń managerom liniowym i ich podwładnym, ale dostarczają ekspertyz, które ułatwiają podejmowanie decyzji.

Przykładem przedsiębiorstwa o strukturze sztabowo-liniowej jest firma produkcyjna, w której kierownik produkcji (menedżer liniowy) konsultuje się z działem kontroli jakości (komórka sztabowa) w sprawie norm i standardów.

Struktura funkcjonalna firmy

W tym modelu pracownicy są grupowani według specjalizacji. Tworzą działy funkcjonalne – np. marketingu, sprzedaży, finansów, produkcji. Każdy dział jest zarządzany przez eksperta w swojej dziedzinie. Struktura funkcjonalna pozwala na rozwój specjalistycznej wiedzy i umiejętności zespołu oraz osiągnięcie wysokiej efektywności w ramach poszczególnych funkcji.

Przykładem jej stosowania może być duża firma odzieżowa z osobnymi działami projektowania, produkcji, marketingu i sprzedaży. Każdy z działów funkcjonalnych skupia się na swoim obszarze.

Struktura dywizjonalna

Struktura dywizjonalna dzieli organizację na stosunkowo autonomiczne jednostki firmy – dywizje, Funkcjonują one jak miniprzedsiębiorstwa. Każda dywizja działa samodzielnie, ma własne działy sprzedaży, produkcji, marketingu i finansów. Jej kierownik odpowiada za wyniki finansowe jednostki oraz ma szerokie uprawnienia decyzyjne w codziennym zarządzaniu.

Przykładem wdrożenia struktury dywizjonalnej może być duży koncern spożywczy, który ma osobną dywizję dla produkcji i sprzedaży napojów, osobną dla słodyczy i osobną dla produktów mlecznych.

Struktura macierzowa organizacji

W strukturze macierzowej pracownicy mają dwóch szefów, czyli kierownika funkcjonalnego (odpowiadającego za cały zespół) oraz kierownika projektu (odpowiedzialnego za realizację konkretnego zadania). Jest ona często stosowana w firmach pracujących projektowo – z branży IT czy w agencjach reklamowych.

Struktura hybrydowa firmy

Ta struktura organizacyjna przedsiębiorstwa łączy elementy różnych modeli organizacyjnych, tworząc rozwiązanie szyte na miarę konkretnej firmy. Niektóre działy mogą działać według zasad funkcjonalnych, inne dywizjonalnych, a jeszcze inne wykorzystywać podejście projektowe. Pozwala to dopasować strukturę organizacyjną do specyfiki firmy czy branży.

Porównanie struktur organizacyjnych - która sprawdzi się w Twojej firmie?

Wybór odpowiedniej struktury organizacyjnej nie jest decyzją raz na zawsze. Organizacja przechodzi przez różne etapy rozwoju, a struktura musi ewoluować wraz z nią. Startup wymaga innego układu niż dojrzała korporacja. Firma lokalna funkcjonuje inaczej niż międzynarodowy koncern.

Struktura organizacyjna płaska jest idealna na początku rozwoju biznesu. Gdy zespół liczy kilkanaście osób, wszyscy mogą komunikować się bezpośrednio z właścicielem firmy lub jej jednym, głównym managerem. Szybkość reakcji i zaangażowanie są wtedy najważniejsze. Jednak w miarę wzrostu liczby pracowników płaski model przestaje wystarczać.

Firma produkująca jeden typ produktu odnajdzie się w strukturze liniowej lub funkcjonalnej. Jeśli jednak rozszerzy asortyment lub wejdzie na nowe rynki, powinna rozważyć strukturę dywizjonalną. Struktura organizacji musi wspierać strategię rozwoju przedsiębiorstwa, a nie ją ograniczać.

Branża również ma znaczenie przy wyborze odpowiedniej struktury. Firmy konsultingowe i agencje kreatywne wybierają strukturę projektową (macierzową), bo ich działalność polega na realizacji projektów. Z kolei w przedsiębiorstwach produkcyjnych może sprawdzić się struktura funkcjonalna lub liniowa – pozwalająca utrzymać hierarchię i porządek organizacyjny.

Dlatego nie istnieje uniwersalna odpowiedź na pytanie o najlepszą strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa. Konieczna jest analiza specyfiki firmy, jej strategii, kultury i zasobów. Warto też obserwować, jak radzą sobie podobne organizacje w branży. Pomóc w doborze odpowiedniej wewnętrznej struktury organizacyjnej firmy może poniższa tabela.

Projektowanie i wdrażanie struktury organizacyjnej w firmie

Stworzenie i wdrażanie struktury organizacyjnej zaczyna się od zdefiniowania celów firmy. Następnie należy dokonać szczegółowego podziału zadań i określić, jakie kompetencje są potrzebne na poszczególnych stanowiskach. Na tej podstawie tworzy się opis stanowisk pracy oraz grupuje je w komórki i jednostki organizacyjne. Efektem jest schemat organizacyjny firmy, który wizualizuje hierarchię i zależności.

Pamiętaj, że zespół musi zrozumieć, dlaczego wprowadzana jest zmiana, jakie są nowe zasady i kto jest za co odpowiedzialny. Wdrożenie struktury wymaga czasu i cierpliwości, a także gotowości do modyfikacji, jeśli okaże się, że pierwotne założenia nie działają w praktyce. Prawidłowo zaprojektowana struktura organizacyjna powinna być zapisana w dokumentach firmowych – w regulaminie organizacyjnym.

Rodzaje struktur organizacyjnych w firmie - podsumowanie

Każda konfiguracja strukturalna ma swoje zalety i wady, a wybór najlepszej z nich zależy od specyfiki Twojej firmy. Pamiętaj, że struktura organizacyjna:

• ma ułatwiać, a nie utrudniać pracę;
• powinna zapewniać klarowność, wspierać efektywny przepływ informacji i umożliwiać realizację celów biznesowych;
• nie jest wybierana raz na zawsze – w razie potrzeby można ją modyfikować.

Zarządzaj firmą z nowoczesnymi narzędziami od Calamari

Calamari wspiera każdy model organizacji, automatyzuje zarządzanie czasem pracy i wnioskami urlopowymi. Nasze narzędzia ułatwiają przepływ informacji, zapewniają transparentność i odciążają menedżerów oraz dział HR z powtarzalnych zadań.

Sprawdź, jak rozwiązania od Calamari mogą usprawnić działanie Twojej firmy niezależnie od jej schematu organizacyjnego!

‍

Źródła:

• K. Gembala PROJEKTOWANIE ORGANIZACJI, w: Studia ekonomiczne 2018, v. 128, s. 9-22.
• Encyklopedia zarządzania: https://mfiles.pl/pl/index.php/Struktura_funkcjonalna, https://mfiles.pl/pl/index.php/Struktura_dywizjonalna, https://mfiles.pl/pl/index.php/Struktura_liniowo-sztabowa, https://mfiles.pl/pl/index.php/Struktura_liniowa.
• https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-struktura-organizacyjna-w-twojej-firmie.