Praca w godzinach nocnych to rzeczywistość wielu branż – od służby zdrowia przez transport po ochronę mienia. Zarządzasz zespołem lub prowadzisz firmę, w której pracownicy wykonują obowiązki również w nocy? W takim razie musisz poznać przepisy dotyczące dodatku nocnego. Dowiedz się, jak go obliczyć i kiedy on przysługuje – wyjaśniamy prawne niuanse pracy w godzinach nocnych.
Czym jest praca w porze nocnej i komu przysługuje dodatek nocny?
Praca w porze nocnej to każda aktywność zawodowa wykonywana w określonych godzinach, które prawo definiuje jako porę nocną. Dodatek za pracę w nocy przysługuje pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę, który wykonuje swoje obowiązki w tych godzinach – niezależnie od branży czy stanowiska.
W praktyce oznacza to, że jeśli Twój pracownik obsługuje linię produkcyjną o drugiej w nocy, prowadzi ciężarówkę między 23:00 a 5:00 lub pilnuje magazynu w godzinach nocnych, należy mu się dodatkowe wynagrodzenie. Dodatek ten to rekompensata za trudniejsze warunki pracy – zaburzony rytm dobowy, większe obciążenie organizmu i ograniczony kontakt z rodziną.
Pora nocna według kodeksu pracy – które godziny to godziny nocne?
Zgodnie z art. 151 (7) Kodeksu pracy pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami 21:00 a 7:00. Pracownik uznawany jest za pracującego w nocy, gdy jego rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub gdy co najmniej jedna czwarta czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną.
Jeżeli w porze nocnej pracownik wykonuje prace szczególnie niebezpieczne albo związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym, to jego dobowy czas pracy nie może przekraczać 8 godzin.
Podstawy prawne dodatku za pracę w nocy
Kwestię dodatku nocnego, który otrzymują pracownicy, reguluje kodeks pracy – art. 151 (8). Zgodnie z nim wykonującemu obowiązki zawodowe między 21:00 a 7:00 przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy nocnej. Wysokość tego dodatku wynosi 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę (ustalanego na podstawie odrębnych przepisów).
Podstawę prawną do ustalania jego wymiaru stanowią także przepisy o minimalnym wynagrodzeniu, które są corocznie aktualizowane. W 2025 roku minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 4666 złotych brutto [1]. Na jego podstawie oblicza się dodatek, którego wysokość różni się w zależności od miesiąca.
Oprócz kodeksu pracy, zasady pracy nocnej mogą regulować układy zbiorowe pracy oraz regulaminy wewnętrzne. Pracodawca może w regulaminie pracy ustalić wyższy dodatek nocny niż przewidziany w przepisach – jest to dopuszczalne i praktykowane w firmach dbających o zatrzymanie pracowników.
Jak obliczyć dodatek nocny? Wzór i wysokość minimalnego wynagrodzenia
Wysokość dodatku jest zmienna i zależy od dwóch czynników – aktualnej kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz liczby godzin pracy w danym miesiącu. Oznacza to, że dodatek nocny będzie miał inną wysokość np. w styczniu, a inną w sierpniu. By go obliczyć, możesz wykorzystać wzór:
Minimalne wynagrodzenie za pracę : liczba godzin pracy w danym miesiącu x 20% = wysokość dodatku za 1 godzinę pracy w porze nocnej
Przykład:
Chcesz obliczyć dodatek za pracę w porze nocnej na październik 2025 roku. Potrzebne będą Ci następujące dane:
- wymiar czasu pracy (liczba godzin pracy) w październiku 2025 – 184 godziny,
- minimalne wynagrodzenie w 2025 roku – 4666 zł brutto.
Wykorzystując je, wykonaj działanie zgodnie z powyższym wzorem:
4666 zł : 184 h x 20% = 5,07 zł
Wysokość dodatku za jedną godzinę pracy w porze nocnej w październiku 2025 roku wyniesie więc minimalnie 5,07 zł brutto.
Praca w nocy – kto nie może jej wykonywać i jakie są wyjątki?
Kodeks pracy wprowadza ograniczenia w przypadku pracy nocnej wykonywanej przez określone grupy pracowników. Celem tych regulacji jest ochrona ich zdrowia i bezpieczeństwa. Planując grafik, należy bezwzględnie pamiętać o tych wykluczeniach. Warto również mieć na uwadze, że w niektórych sytuacjach dodatek nocny można zastąpić ryczałtem, co upraszcza rozliczenie wynagrodzenia.
Pracownicy objęci szczególną ochroną
W porze nocnej nie mogą pracować:
- pracownice w ciąży – obowiązuje je całkowity zakaz pracy w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Pracodawca ma obowiązek przenieść taką pracownicę na inne stanowisko lub zmienić jej rozkład czasu pracy. Jeśli jest to niemożliwe, musi zwolnić ją z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Wynika to z art. 178 Kodeksu pracy;
- pracownicy młodociani – osoby poniżej 18. roku życia również są objęte bezwzględnym zakazem pracy w porze nocnej, która w ich przypadku przypada między 22:00 a 6:00. Mówi o tym art. 203 Kodeksu pracy;
- pracownicy opiekujący się dzieckiem do lat 8 – w tym przypadku zakaz jest warunkowy. Taki pracownik może wykonywać pracę w porze nocnej, ale tylko wtedy, gdy wyrazi na to zgodę. Bez niej pracodawca nie może polecić mu takiej pracy. Stanowi o tym art. 178 Kodeksu pracy;
- osoby z niepełnosprawnością – mówi o tym art. 15 ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami (lub w razie jego braku – lekarz medycyny pracy) wyrazi na to zgodę. Stanowi o tym art. 16 wymienionej wyżej ustawy.
Dodatek nocny a ryczałt – kiedy można go stosować?
Ryczałt za pracę nocną to alternatywna forma rozliczania dodatku, przydatna w firmach, gdzie praca w porze nocnej jest standardem. Zamiast comiesięcznego wyliczania godzin, pracodawca może ustalić stałą kwotę odpowiadającą przewidywanemu wymiarowi pracy nocnej. Możliwość taką dają przepisy, a dokładnie art. 151 (8) § 2 Kodeksu pracy:
W stosunku do pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy dodatek (...) może być zastąpiony ryczałtem, którego wysokość odpowiada przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej.
System ryczałtowy można zastosować np. wobec pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy. Dotyczy to m.in. kierowców, kurierów nocnych czy pracowników ochrony obiektów zewnętrznych. Wysokość ryczałtu musi odpowiadać przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej – nie może być zaniżona.
Wprowadzenie ryczałtu wymaga odpowiedniego zapisu w umowie o pracę. Pracownik musi znać wysokość takiego dodatku i zasady jego naliczania.
Dodatek nocny - podsumowanie
Dodatek za pracę w porze nocnej:
- jest gwarantowany pracownikowi przez kodeks pracy. Jego wypłata to nie kwestia dobrej woli, a wymóg prawny.
- musi mieć wysokość 20% stawki godzinowej obliczonej na podstawie aktualnego minimalnego wynagrodzenia za pracę. Pracodawca może jednak zaproponować pracownikowi wyższy dodatek nocny;
- można zastąpić ryczałtem – w przypadku pracowników wykonujących pracę stale poza zakładem pracy.
Należy pamiętać, że istnieją grupy pracowników (kobiety w ciąży, pracownicy młodociani czy osoby z niepełnosprawnościami), które są objęte szczególną ochroną i nie mogą wykonywać pracy w porze nocnej (lub wymaga to ich zgody).
Obliczanie czasu pracy i wynagrodzenia z Calamari – automatycznie, szybko i sprawnie
"Ręczne" obliczanie dodatków nocnych dla całego zespołu to czasochłonne zadanie, które łatwo może prowadzić do błędów w naliczaniu wynagrodzeń. System Calamari automatyzuje ten proces, śledząc godziny pracy i samodzielnie naliczając należne dodatki. Wystarczy raz skonfigurować parametry, a system będzie konsekwentnie stosował właściwe stawki.
Calamari integruje się z systemami kadrowymi i płacowymi, co eliminuje konieczność wielokrotnego wprowadzania danych. Pracownicy mogą na bieżąco śledzić przepracowane godziny nocne w aplikacji, a menedżerowie otrzymują przejrzyste raporty. To oszczędność czasu dla działu HR i pewność, że każdy pracownik otrzyma dokładnie tyle dodatku do wypłaty, ile mu się należy.
Przetestuj narzędzia do rejestracji czasu pracy od Calamari i wykorzystaj jej w swojej firmie! Zautomatyzuj naliczanie dodatków, obliczanie wymiaru urlopów i ewidencję nieobecności w pracy.
Przypis:
[1] ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 12 września 2024 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2025 r.
Źródła:
- USTAWA z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19740240141
- Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19971230776
- https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/wysokosc-minimalnego-wynagrodzenia-za-prace-oraz-wysokosc-minimalnej-22044029
FAQ: Dodatek nocny - ile wynosi i jak go obliczyć?
Czy dodatek za pracę w nocy jest obowiązkowy?
Zgodnie z kodeksem pracy, każdemu pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia. Pracodawca nie może zwolnić się z tego obowiązku ani zastąpić go inną formą gratyfikacji, chyba że jest to ryczałt (w ustawowo określonych przypadkach).
Ile wynosi dodatek nocny netto?
Dodatek nocny jest składnikiem wynagrodzenia podlegającym opodatkowaniu i oskładkowaniu. Jego kwota netto będzie zależała od całkowitego dochodu pracownika i progu podatkowego, w którym się znajduje. Aby obliczyć jego wartość netto, od kwoty dodatku brutto należy odjąć zaliczkę na podatek dochodowy oraz składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
Czy pracodawca może ustalić w regulaminie wyższy dodatek nocny?
Kodeks pracy określa jedynie minimalną, gwarantowaną wysokość dodatku (20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia). Pracodawca może w wewnętrznych przepisach, takich jak regulamin pracy czy układ zbiorowy, ustalić dodatek na wyższym, korzystniejszym dla pracownika poziomie.
Jaka jest różnica między wynagrodzeniem a dodatkiem nocnym?
Wynagrodzenie zasadnicze to stała kwota ustalona w umowie o pracę za wykonywanie obowiązków w standardowym wymiarze czasu pracy. Dodatek nocny jest natomiast dodatkowym składnikiem wynagrodzenia – rekompensatą za pracę w warunkach zwiększonej uciążliwości, jaką jest praca w porze nocnej.
