Mobbing w pracy – co to jest i jakie są rodzaje mobbingu?

Mobbing w pracy to zjawisko, z którym mierzy się wielu pracowników. Bardzo często z pozoru drobne, ale systematyczne działania, takie jak nieprzyjemne uwagi i upokarzające komentarze mogą wpływać negatywnie na pewność siebie i poczucie własnej wartości pracownika dotkniętego mobbingiem. Bardzo często zdarza się, że pracownik wskutek mobbingu rozwiązał umowę, co z kolei może wiązać się z problemami finansowymi i większym stresem. Czym dokładnie jest mobbing? Jakie formy może przybierać? Jakie niesie konsekwencje? Wyjaśniamy!

Definicja mobbingu w pracy

Chcesz wiedzieć, jaka jest definicja mobbingu? Otóż zazwyczaj są to negatywne działania lub zachowania, które kierowane są przeciwko pracownikowi. Warto dodać, że mają charakter bardzo uporczywego i przede wszystkim długotrwałego nękania, a nawet zastraszania danej osoby. Wspomniane zachowania mają na celu poniżenie i ośmieszenie pracownika, ale także odizolowanie go od reszty zespołu, ograniczenie możliwości zabierania głosu i zaniżenie oceny przydatności zawodowej.

Nie da się zaprzeczyć, że wszystkie działania, które składają się na mobbing w miejscu pracy, mogą negatywnie wpływać na codzienne funkcjonowanie nękanej osoby. Pogarsza się nie tylko jej samopoczucie, ale także zmniejsza się pewność siebie, zwiększa stres, umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach czy satysfakcja z pracy. W skrajnych sytuacjach może to prowadzić nawet do problemów ze zdrowiem, zarówno psychicznym, jak i fizycznym.

Definicja mobbingu została zawarta w kodeksie pracy. Przepisy w nim zawarte nakładają również na pracodawcę obowiązek przeciwdziałania mobbingowi w środowisku pracy. Z kolei pracownik, który doznał mobbingu, może dochodzić od pracodawcy odszkodowania.

Rodzaje mobbingu

Warto wiedzieć, że wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje mobbingu. Jednym z nich jest mobbing pionowy, o którym mówi się, gdy nieetycznych zachowań dopuszcza się przełożony pracownika, który nadużywa swojej władzy. Kolejny rodzaj to mobbing poziomy, o którym można mówić, gdy do takich zachowań dochodzi wśród współpracowników, którzy mają podobne poziomy stanowisk w danym przedsiębiorstwie. W takich sytuacjach mobbing często przybiera formę izolowania pracownika, ignorowania, rozsiewania plotek czy podważania kompetencji. Natomiast ostatni rodzaj to mobbing ukośny. To najczęściej sytuacja, w której ofiarą nieetycznych zachowań staje się przełożony.

Przyczyny mobbingu w pracy

Przyczyny mobbingu są zazwyczaj bardzo złożone. Mogą wynikać między innymi z cech indywidualnych sprawcy, który dopuszcza się dyskryminujących zachowań. Jednak mogą być również efektem problemów systemowych w organizacji. Zdarza się, że impulsem skłaniającym do nieetycznych zachowań jest zwykła ludzka zazdrość – o stanowisko, kompetencje, a nawet sympatię przełożonych. W innych przypadkach przyczyną są konflikty interesów, niewłaściwe zarządzanie personelem czy brak jasno określonych zasad współpracy. Codzienna współpraca i przebywanie w jednym środowisku pracy przez wiele godzin dziennie dla wielu osób może stanowić wyzwanie. Jednak warto podkreślić, że nic nie usprawiedliwia podejmowania negatywnych, nieetycznych i dyskryminujących działań wobec innych osób.  

Bardzo często mobbing jest obecny w tych przedsiębiorstwach, w którym zdecydowanie brakuje odpowiedniej kultury organizacyjnej, a obowiązek przeciwdziałania mobbingowi nie jest respektowany. Właśnie w takim środowisku sprawca wie, że może pozwolić sobie na więcej i nie musi liczyć się z negatywnymi konsekwencjami.

Jak rozpoznać mobbing w firmie?

Zastanawiasz się, jak rozpoznać mobbing w miejscu pracy? Nie da się ukryć, że rozpoznanie i przede wszystkim udowodnienie wystąpienia tego zjawiska w środowisku pracy może być trudne. Bardzo często pierwsze przejawy mobbingu są dosyć subtelne i narastają z czasem. Mobbing w miejscu pracy może objawiać się między innymi poprzez zastraszanie pracownika, uporczywe krytykowanie, ośmieszanie pracownika, kwestionowanie jego kompetencji, celowe pomijanie przy podejmowaniu decyzji, ograniczanie kontaktów z innymi członkami zespołu czy izolowanie pracownika.

Do przejawów mobbingu należą też zachowania dotyczące pracownika, których celem jest jego dyskredytacja – jak rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji, zaniżona ocena przydatności zawodowej powodujące jego marginalizację czy wydawanie zadań niewspółmiernych do stanowiska. Wszystko to, gdy ma charakter uporczywy i długotrwały, może nosić znamiona mobbingu.

Konsekwencje mobbingu dla pracowników i firmy

Należy mieć świadomość, że skutki mobbingu są bardzo poważne. Dotyczy to zarówno ofiar, jak i samej organizacji. Pracownik, który doznał mobbingu, może odczuwać lęk, obniżone poczucie własnej wartości, mieć stany depresyjne, a nawet poważne problemy ze zdrowiem fizycznym. W wielu przypadkach osoba taka jest również zmuszona do rezygnacji z pracy, co z kolei może wiązać się z poważnymi problemami finansowymi i kolejną dawką stresu. Może on jednak w takiej sytuacji ubiegać się w sądzie o odszkodowanie od pracodawcy.

Firmy również mogą odczuwać dotkliwe konsekwencje wynikające z mobbingu. Chodzi nie tylko o pogorszenie atmosfery w miejscu pracy, większą rotację pracowników, spadek efektywności zespołu, czy negatywny wizerunek marki. Mobbing negatywnie wpływa na środowisko pracy, prowadzi do utraty zaufania do kadry zarządzającej i może skutkować kontrolą państwowej inspekcji pracy. To także realne koszty – konieczność wypłaty dużego odszkodowania nie jest rzadkością.

Zwalczanie mobbingu w pracy

Skuteczne przeciwdziałanie mobbingowi zaczyna się przede wszystkim od świadomości i odpowiedniej reakcji – zarówno po stronie pracownika, jak i pracodawcy. Przede wszystkim każda osoba, która czuje się ofiarą mobbingu, powinna zgłosić mobbing najpierw wewnętrznie, do przełożonego lub działu HR. Kolejnym krokiem może być postępowanie wewnętrzne, które ma na celu wyjaśnienie ewentualnych przypadków mobbingu i ich dokumentowanie. Jeśli nie przynosi to efektu, pracownik może zgłosić sprawę do sądu pracy.

Pracodawca ma prawny obowiązek przeciwdziałać mobbingowi i eliminować niepokojące zachowania dotyczące pracownika. Oznacza to konieczność wprowadzenia działań antymobbingowych, organizowania szkoleń, prowadzenia edukacji pracowników, ale również na przykład zapewnienia wsparcia psychologicznego. Wyeliminowanie mobbingu wymaga też konsekwencji wobec sprawców – nie można tolerować i bagatelizować nieetycznych zachowań.

‍

‍

Zarządzanie atmosferą i kulturą pracy

Budowanie odpowiedniej kultury pracy to podstawa, jeśli chodzi o przeciwdziałanie mobbingowi. To właśnie w takim środowisku negatywne zachowanie skierowane przeciwko pracownikowi nie będą nawet miały szansy się pojawić. Budowanie odpowiedniej atmosfery i wartościowych relacji opartych na zaufaniu i szacunku to podstawa. W odpowiedniej organizacji pracy, monitorowaniu zespołu, wczesnym wykrywaniu napięć czy analizie wzorców niepokojących zachowań wśród zespołu współpracowników mogą pomóc systemy wspierające zarządzanie zasobami ludzkimi.

Przejrzysta komunikacja, docenianie pracowników i reagowanie na sygnały nadużyć – to wszystko składa się na zdrowe środowisko pracy. Kultura organizacyjna firmy, w której szanowana jest godność każdego człowieka, jest najskuteczniejszym elementem walki z mobbingiem.

Mobbing to niezwykle poważne zagrożenie dla całej organizacji, a nie tylko dla konkretnej jednostki. To groźne zjawisko, które jeśli nie zostanie odpowiednio rozpoznane i zatrzymane – niszczy nie tylko zdrowie i relacje, ale także efektywność pracowników. Każdy z nas może kiedyś znaleźć się w sytuacji, gdy będzie świadkiem lub ofiarą mobbingu. Właśnie dlatego warto wiedzieć, czym jest mobbing w pracy, jak go rozpoznać i przede wszystkim jak mu przeciwdziałać. Zwiększona świadomość, odwaga, aby odpowiednio zareagować, a także budowanie zdrowej kultury organizacyjnej w zakładzie pracy to elementy, które powinny być priorytetem.