Umowa cywilnoprawna – co warto wiedzieć, rodzaje, wady i zalety

Umowa cywilnoprawna to popularny termin, który bardzo często pojawia się w kontekście elastycznych form zatrudnienia czy współpracy. Mimo tego nie każdy do końca rozumie, czym właściwie się charakteryzuje i jakie niesie ze sobą konsekwencje, a także, w jakich sytuacjach warto się na nią zdecydować. Opiera się ona na przepisach kodeksu cywilnego, w odróżnieniu od umowy o pracę, którą regulują przepisy kodeksu pracy. Każda z wymienionych form zatrudnienia wiąże się z innym zakresem praw i obowiązków zarówno dla pracodawcy, jak i pracownika. Czym charakteryzuje się umowa cywilnoprawna? Jakie są jej zalety i kiedy warto się na nią zdecydować? Dowiedz się więcej!

Definicja i podstawy prawne umowy cywilnoprawnej

Zastanawiasz się, czym dokładnie jest umowa cywilnoprawna? Otóż jest to forma współpracy regulowana przepisami kodeksu cywilnego, a nie kodeksu pracy, jak w przypadku umowy o pracę. Oznacza to, że jej zawarcie nie tworzy stosunku pracy, a więc nie skutkuje obowiązkiem zatrudnienia pracownika w tradycyjnym rozumieniu tego pojęcia. W przypadku umów cywilnoprawnych strony umowy, czyli zlecający i przyjmujący zlecenie samodzielnie ustalają warunki współpracy. Wyłącznie od nich zależy, w jaki sposób określą przedmiot umowy, odpowiedzialność, ale także sposób rozliczeń oraz czas trwania umowy.

Jeśli chodzi o najczęściej zawierane umowy cywilnoprawne, popularne są umowy zlecenie oraz umowy o dzieło. Podstawową różnicą między tymi formami współpracy, a umową o pracę jest między innymi brak różnych świadczeń, które przysługują pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę. Mimo to, popularność umów cywilnoprawnych wciąż rośnie, przede wszystkim ze względu na elastyczność oraz możliwości ograniczenia formalności i zmniejszenia kosztów ponoszonych przez pracodawcę.

Podstawowe elementy umowy cywilnoprawnej

Każda umowa cywilnoprawna powinna zawierać kilka podstawowych elementów, które zapewnią jej przejrzystość, ale także skuteczność. Przede wszystkim konieczne jest dokładne określenie przedmiotu umowy. Należy jasno sprecyzować, co ma zostać wykonane, dostarczone lub osiągnięte. W przypadku umowy zlecenia chodzi zazwyczaj o dokonanie określonych czynności, z kolei w przypadku umowy o dzieło, zazwyczaj jest mowa o osiągnięciu konkretnego rezultatu, na przykład wykonaniu strony internetowej lub napisaniu artykułu.

Ważnymi postanowieniami umowy są także takie elementy jak: termin realizacji, wysokość wynagrodzenia, ale też zasady jego wypłaty oraz obowiązki każdej ze stron. Przyjmujący zlecenie zgodnie z zawartą umową jest zobowiązany do należytej staranności w wykonywaniu powierzonych działań. Zlecający z kolei jest zobowiązany do zapewnienia odpowiednich warunków i wypłaty należnego wynagrodzenia. Umowa może również zawierać zapisy dotyczące praw autorskich.

Rodzaje umowy cywilnoprawnej

Musisz wiedzieć, że w polskim systemie prawnym można wyróżnić dwa podstawowe rodzaje umów cywilnoprawnych. Pierwszą z nich jest umowa zlecenie, która polega na tym, że zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonywania określonych czynności na rzecz osoby zlecającej, oczywiście przy zachowaniu najwyższej staranności. W tym przypadku należy podkreślić, że nie chodzi tu o rezultat, ale o konkretne działanie. Przykładem pracy w ramach umowy zlecenie może być sprawowanie opieki nad osobą starszą lub dzieckiem czy praca w roli sprzedawcy.

Natomiast drugim rodzajem umowy cywilnoprawnej jest umowa o dzieło. Ten rodzaj współpracy jest związany z uzyskaniem konkretnego rezultatu. Przykładem pracy w ramach umowy o dzieło może być między innymi tworzenie grafiki, raportów, strony internetowej czy pisanie artykułów. Warto podkreślić, że w przypadku współpracy w ramach umowy o dzieło nie pojawia się obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne, co znacząco wpływa na zmniejszenie kosztów zleceniodawcy, ale także pozbawia osobę podejmującą się takiego zlecenia prawa do świadczeń. Każda z tych umów ma pewne plusy i minusy, które warto rozważyć w kontekście konkretnego przypadku.

Umowa cywilnoprawna a inne umowy

Zdecydowanie warto znać różnice między umowami cywilnoprawnymi a umową o pracę. Musisz mieć świadomość, że umowa o pracę bazuje na założeniu, że pracownik zatrudniony w jej ramach, wykonuje swoje obowiązki pod kierownictwem pracodawcy, w wybranym przez niego miejscu i czasie, a za pracę otrzymuje ustalone wynagrodzenie. Do podstawowych zalet umowy o pracę zalicza się między innymi stabilność zatrudnienia, ochronę przed zwolnieniem bez uzasadnienia, prawo do płatnego urlopu, ochronę wynagrodzenia czy unormowany czas pracy.

Natomiast umowa o świadczenie usług wiąże się ze znacznie większą elastycznością. Nie ma również przepisów mówiących o tym, że umowa ta powinna przybierać określoną formę. Do podstawowych zalet można zaliczyć między innymi swobodę stron w kształtowaniu zapisów umowy, brak konieczności podporządkowania pracowniczego, ale także zazwyczaj sporą samodzielność osoby wykonującej zlecenie.

Zalety umowy cywilnoprawnej

Chcesz poznać podstawowe zalety umowy cywilnoprawnej? Otóż zdecydowanie jest nią wspomniana już wcześniej elastyczność. Umożliwia ona współpracę bez konieczności tworzenia pełnego stosunku pracy. To z kolei znacznie upraszcza formalności, a także obniża koszty pracodawcy. Zlecający ma także możliwość zawierania umów na doraźne wykonywanie konkretnych zadań – nie jest zmuszony do tego, aby zatrudniać stałego pracownika. Natomiast dla wykonawców jest to świetna szansa na realizację różnych projektów dla wielu klientów jednocześnie. Oczywiście wiele zależy od charakteru zlecenia i jego zakresu.

Wady i ryzyka związane z umową cywilnoprawną

Nie da się zaprzeczyć, że mimo licznych korzyści, umowy cywilnoprawne mają też pewne wady. Przede wszystkim zaliczyć można do nich brak stabilności. Osoby fizyczne wykonujące pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej nie mają gwarancji ciągłości zatrudnienia, co wiąże się z pewnym ryzykiem w zakresie finansów. Nie mają również prawa do płatnego urlopu wypoczynkowego. Nie przysługuje im także ochrona wynikająca z kodeksu pracy, w tym na przykład ochrona przed zwolnieniem czy dostęp do świadczeń socjalnych.

Poza tym w przypadku umowy zlecenia, choć obowiązuje minimalna stawka godzinowa, to nie ma ustawowego limitu godzin pracy. Natomiast w przypadku umowy o dzieło brak obowiązku odprowadzania składek oznacza również brak prawa do emerytury, renty czy ubezpieczenia chorobowego. Sporym ryzykiem dla pracodawcy jest z kolei możliwość uznania, że praca wykonywana była na podstawie stosunku pracy, mimo formalnego zawarcia umowy cywilnoprawnej. Taka sytuacja wiąże się z poważnymi konsekwencjami.

Kiedy warto zawrzeć umowę cywilnoprawną?

Umowa cywilnoprawna to dobre rozwiązanie w sytuacjach, gdy każdej ze stron zależy na elastyczności i szybkim nawiązaniu współpracy bez angażowania całego mechanizmu związanego z zatrudnieniem pracownika. Sprawdza się przy projektach tymczasowych, sezonowych, kreatywnych lub takich, które nie wymagają stałego nadzoru ze strony pracodawcy. Dla przedsiębiorcy to także sposób na zaangażowanie specjalistów z różnych dziedzin bez konieczności ich zatrudniania na etat.

Obowiązki pracodawcy i pracownika w ramach umowy cywilnoprawnej

Jakie obowiązki ma pracodawca i pracownik w związku z zawarciem umowy cywilnoprawnej? Pracodawca zawierający umowę cywilnoprawną ma obowiązek zgłoszenia umowy do ZUS-u w przypadku umowy zlecenia, zapewnienia odpowiednich warunków w zakresie bezpieczeństwa pracy oraz wypłaty wynagrodzenia zgodnie z ustalonymi postanowieniami umowy. Natomiast przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do wykonania zadań z należytą starannością lub dostarczenia ustalonego rezultatu. Musi też zadbać o przestrzeganie przepisów prawa oraz terminowe wykonanie powierzonych obowiązków.

‍

‍

Zmiany i rozwiązanie umowy cywilnoprawnej

Umowy cywilnoprawne można zmieniać i rozwiązywać w sposób uzgodniony przez obie strony. W przypadku umowy zlecenia, każda ze stron może wypowiedzieć ją w dowolnym momencie, jeśli zapisy  nie stanowią inaczej. W przypadku umowy o dzieło rozwiązanie przed wykonaniem dzieła może nastąpić za porozumieniem stron lub z ważnych powodów. Jednak należy pamiętać, że w każdym przypadku warto w umowie zawrzeć konkretne zapisy dotyczące zasad zmiany i wypowiedzenia umowy, to zdecydowanie pozwala uniknąć niejasności i trudnych do rozwiązania konfliktów.

Umowa cywilnoprawna to narzędzie, które może być bardzo korzystne dla każdej ze stron, choć wiele zależy od konkretnego przypadku. To forma współpracy, która daje elastyczność, zmniejsza formalności i obniża koszty pracodawcy. Jednak ma zarówno zalety, jak i wady, o których warto wiedzieć.

‍