Pracownik przychodzi do kadr z zaświadczeniem ze stacji krwiodawstwa... i co dalej? Specjalista z działu kadr prawdopodobnie prędzej czy później stanie przed wyzwaniem prawidłowego rozliczenia dni wolnych dla honorowego dawcy krwi. Ile wolnego właściwie mu przysługuje? Dzień czy dwa? A co, jeśli wolne pokrywa się z weekendem lub jeśli zatrudniony ostatecznie nie odda krwi? Wyjaśniamy, ile dokładnie wolnego przysługuje po oddaniu krwi w 2025 roku i jak sprawnie zarządzać nieobecnościami z tego tytułu w firmie.
Uprawnienia pracownika, który jest dawcą krwi, są jasno określone w polskim prawie. Aktem będącym podstawą prawną jest Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi.
Na jej mocy pracownik, który jest honorowym krwiodawcą jest zwolniony od wykonywania czynności służbowych. Ten swego rodzaju urlop ma na celu zapewnienie dawcy krwi odpowiedniego czasu na regenerację. Organizm po donacji potrzebuje odpoczynku, a troska o zdrowie pracownika leży w interesie każdej firmy.
Zmiany w uprawnieniach dawców krwi zapoczątkowała pandemia COVID-19. To właśnie wtedy wprowadzono dodatkowy dzień wolny od pracy dla krwiodawców. Początkowo było to rozwiązanie tymczasowe. Jednak ustawodawca dostrzegł, jak pozytywnie wpłynęło ono na honorowe krwiodawstwo.
W efekcie w 2023 roku znowelizowano ustawę o publicznej służbie krwi. Zmieniła się w związku z tym treść jej art. 9. Wynika z niego obecnie, że:
Zasłużonemu honorowemu dawcy krwi i honorowemu dawcy krwi przysługuje: 1) 2) 3) 4) zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym oddaje krew oraz w dniu następnym, a także na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 2982 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465 oraz z 2024 r. poz. 878 i 1222).
Dlatego pracodawca jest zobowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na dwa dni.
Przepisy ustawy o publicznej służbie krwi obejmują pracowników zatrudnionych na umowę o pracę (pełen i niepełen etat, na czas określony i nieokreślony) oraz żołnierzy. Dotyczą zarówno osób oddających krew, jak i jej składniki – płytki krwi oraz osocze. Każda donacja krwi lub jej składników jest traktowana równorzędnie. Zwolnienie przysługuje również na czas okresowego badania lekarskiego dawców, które odbywa się na stacji krwiodawstwa okresowych badań kontrolnych. Jednak inaczej z tytułu oddania krwi traktuje się osoby, które nie są zatrudnione na umowę o pracę.
Prawa do płatnych dni wolnych od wykonywania pracy nie mają osoby współpracujące z firmą na podstawie umów cywilnoprawnych, czyli:
• umowy zlecenie,
• umowy o dzieło,
• kontraktu B2B (samozatrudnieni).
Osoby te nie są pracownikami w rozumieniu kodeksu pracy. Ich nieobecność w dniu oddania krwi jest kwestią indywidualnych ustaleń z firmą. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, by pracodawca w ramach dobrej praktyki i polityki socjalnej przyznał takiemu współpracownikowi płatny dzień wolny. Jednak nie jest to jego ustawowy obowiązek.
Zasada jest prosta – pracownikowi przysługują dwa dni wolnego za każdą donację krwi. Jednak i w przypadku "wolnego" z tytułu krwiodawstwa diabeł tkwi w szczegółach. Czasem dwa dni zwolnienia od pracy mogą zmienić się w krótki urlop, a innym razem "skurczyć się" do jednego dnia.
Niezależnie od pory dnia i godziny, w której pracownik oddaje krew, przysługuje mu zwolnienie od pracy na cały dzień oraz na dzień następny. Nawet jeśli wizyta w stacji krwiodawstwa trwała tylko godzinę, zatrudniony zachowuje prawo do całego "urlopu".
Co w sytuacji, gdy pracownik oddaje krew po zakończeniu swojej zmiany? Przepisy w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy są jasne. Zwolnienie dla krwiodawcy dotyczy dnia, w którym nastąpiło pobranie krwi oraz dnia następnego – niezależnie od tego, jaki grafik i czas pracy obowiązuje zatrudnionego.
Pracownik oddający krew w piątek ma prawo do zwolnienia w piątek i sobotę. Jeśli sobota jest dla niego dniem wolnym od pracy, traci jeden dzień zwolnienia. Przepisy nie przewidują przesunięcia "wolnego" np. na poniedziałek. Podobnie wygląda sytuacja z dniami świątecznymi. Jeśli dzień następny po oddaniu krwi wypada w święto, pracownik nie może „przenieść" tego zwolnienia na inny termin.
Pracownik zgłosił się do centrum krwiodawstwa, ale po przeprowadzeniu zaleconych badań lekarskich został zdyskwalifikowany jak potencjalny krwiodawca. Czy przysługują mu dni wolne?
Jeśli dyskwalifikacja nastąpiła podczas okresowego badania lekarskiego dawców, pracownikowi przysługuje zwolnienie tylko na czas tego badania, nie na dwa dni. Jego nieobecność w pracy w tym dniu jest usprawiedliwiona, jednak musi jednak przedstawić zaświadczenie z placówki, które potwierdzi, że faktycznie był wtedy badany.
Pracownik, zanim zgłosi się do centrum krwiodawstwa i krwiolecznictwa, musi poinformować pracodawcę o swojej nieobecności , a po oddaniu krwi dostarczyć mu odpowiedni dokument.
Przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy nakładają na pracownika obowiązek uprzedzenia pracodawcy o przyczynie i przewidywanym okresie nieobecności. Wynika to z § 2 pkt. 1 tego aktu prawnego:
Pracownik powinien uprzedzić pracodawcę o przyczynie i przewidywanym okresie nieobecności w pracy, jeżeli przyczyna tej nieobecności jest z góry wiadoma lub możliwa do przewidzenia.
Dobrą praktyką jest poinformowanie przełożonego o zamiarze oddania krwi przynajmniej dzień lub dwa wcześniej. Pozwala to na lepszą organizację pracy zespołu. Forma zgłoszenia zależy od wewnętrznych ustaleń w firmie – może to być informacja mailowa, udzielona telefonicznie lub zgłoszenie w systemie HR (takim jak Calamari).
Dokumentem potwierdzającym oddanie krwi jest zaświadczenie wystawione przez placówkę publicznej służby krwi. Powinno ono zawierać datę oddania krwi, pieczątkę centrum krwiodawstwa oraz podpis osoby upoważnionej. Zaświadczenie należy dostarczyć pracodawcy niezwłocznie po powrocie do pracy. Brak tego dokumentu może skutkować potraktowaniem nieobecności jako nieusprawiedliwionej, nawet jeśli pracownik faktycznie oddał krew.
Dni wolne z tytułu oddania krwi są w pełni płatne. Pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia – jak w przypadku np. urlopu wypoczynkowego. Na liście płac nieobecność z powodu oddania krwi jest oznaczana jako nieobecność usprawiedliwiona płatna.
Mężczyźni mogą oddawać krew pełną maksymalnie 6 razy w roku (co 8 tygodni). Natomiast kobiety mogą zgłaszać się w tym celu do centrum krwiodawstwa 4 razy w ciągu roku (co 12 tygodni). Daje to pracownikowi możliwość uzyskania odpowiednio dodatkowych 12 lub 8 dni wolnych rocznie z tytułu honorowego oddawania krwi.
Pracownik, który oddał krew:
• ma prawo do zwolnienia od wykonywania czynności służbowych w dniu oddania krwi oraz w dniu następnym;
• musi dostarczyć pracodawcy zaświadczenie ze stacji krwiodawstwa potwierdzające oddanie krwi oraz z wyprzedzeniem poinformować go o planowanej donacji;
• otrzymuje wynagrodzenie za przysługujące mu dni wolne, tak jakby normalnie pracował.
Dni wolne za oddanie krwi nie przechodzą na inne terminy w przypadku kolizji z weekendem czy świętem. Do ich otrzymania nie uprawnia współpraca pracownika z pracodawcą na podstawie umowy zlecenia, o dzieło czy kontraktu B2B.
Ręczne śledzenie nieobecności i zbieranie papierowych zaświadczeń może być czasochłonne i sprzyjać błędom w dokumentacji pracowniczej. Proces ten można jednak zautomatyzować.
Wyobraź sobie system, w którym pracownik w kilka sekund zgłasza wniosek o wolne z tytułu oddania krwi, a jego przełożony jednym kliknięciem akceptuje nieobecność. Pojawia się ona w kalendarzu zespołu i jest gotowa do rozliczenia przez dział kadr.
Tak działają narzędzia Calamari i nasz moduł do zarządzania nieobecnościami. Dzięki niemu pracownicy mogą łatwo i szybko zgłaszać nieobecności. Natomiast managerowie mają pełen wgląd w kalendarz zespołu, co pozwala im lepiej planować pracę i unikać przestojów. Calamari to rozwiązanie dla firm ceniących efektywność i chcących wspierać prospołeczne postawy swoich pracowników bez dodatkowego obciążenia administracyjnego.
Przetestuj nasze narzędzia dla firm oraz usprawnij zarządzanie dokumentacją pracowniczą i nieobecnościami!
Źródła:
• https://www.gov.pl/web/nck/po-donacji
• Dz. U. 1997 Nr 106 poz. 681 USTAWA z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19971060681
• https://krwiodawcy.org/przerwy-miedzy-donacjami
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15.05.1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19960600281.
Pracownik może otrzymać urlop wypoczynkowy po dniach wolnych z tytułu honorowego krwiodawstwa. Musi w tym celu złożyć stosowny wniosek do pracodawcy. Pracodawca nie ma jednak obowiązku przyznawania urlopu wypoczynkowego tuż po dniach wolnych za oddanie krwi. Jego decyzja wynika m.in. z harmonogramu pracy czy możliwości zorganizowania zastępstwa za danego pracownika.
Pracodawca nie może odmówić pracownikowi dni wolnych za oddanie krwi. Dni wolne od pracy są prawem dawcy krwi.
Wolne z tytułu oddania krwi nie jest tym samym co zwolnienie lekarskie. Pracownik sam wnioskuje o dni wolne po donacji – nie są one zależne od opinii lekarskiej.
W teorii pracownik może oddać krew 6 razy w ciągu roku. Natomiast pracownica może zostać honorową dawczynią 4 razy w ciągu roku. Za każdą donację zatrudnionym przysługują dni wolne.
Sprawdź, komu przysługuje urlop okolicznościowy z powodu pogrzebu, ile dni można otrzymać i jak poprawnie złożyć wniosek. Przeczytaj wpis już teraz!
Dowiedz się, ile trwa urlop wychowawczy, kto może z niego skorzystać i jak prawidłowo zaplanować go w firmie. Praktyczne wskazówki dla pracodawców i pracowników
Wszystko o urlopie okolicznościowym na ślub. Dowiedz się, ile dni przysługuje pracownikowi i jak sprawnie zarządzać wnioskami.
Otrzymuj regularne informacje i upraszczaj HR razem z nami
